Διαλέξεις
Τα ωραιότερα Χριστούγεννα
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΑΝΩΤΗ
- Τὰ ὡραιότερα Χριστούγεννα διαδραματίζονται στὰ βουνὰ στὶς κοινότητες τῶν ποιμένων ποὺ ἀποκαλοῦμε τοὺς Βλάχους. Πῶς ἐμπνευστήκατε αὐτὰ τὰ διηγήματα ; Ἔχετε ζήσει κοντὰ σὲ Βλάχους ;
« Οἱ Βλᾶχοι δὲν εἶναι μιὰ ὀνομασία ποὺ δίνεται, ἀλλὰ εἶναι μιὰ εἰδικὴ μειονότητα ἑλληνικὴ μὲ γνήσιο ἑλληνικό πνεῦμα καὶ μὲ γλῶσσα ἐπηρεασμένη ἀπὸ τὰ παλιὰ λατινικά.
Ἐγὼ ἐπειδὴ εἶμαι ἀπὸ τὴ Θεσσαλία ἔχω κάποια ἐπαφὴ καὶ κάποια γνωριμία μὲ τὴ ζωὴ τῶν Βλάχων, οἱ ὁποῖοι ζοῦσαν σὲ μιὰ κλειστὴ κοινωνία. Ἔτσι κράτησαν περισσότερο καιρὸ καὶ περισσότερο ἁγνὰ τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμά τους μέσα στὰ ὁποῖα μποροῦσε νὰ διακρίνει κανεὶς τὸ κύριο στοιχεῖο σχεδὸν ὅλων τῶν πολιτισμῶν, ὅτι ἡ θρησκεία ὅλων τῶν πρωτογόνων καὶ τῶν παραδοσιακῶν πολιτισμῶν ἔχουν τὸ βασικὸ χαρακτηριστικὸ ὅτι ὅλη τὴν πνευματικότητα τῆς ζωῆς τους, ὅλον τὸν πολιτισμό τους τὸν χρωματίζει καὶ τὸν τρέφει ἀποκλειστικὰ ἡ θρησκεία τους.
Γι’αὐτὸ κρατοῦνε ἀντίσταση στὴν ἐξέλιξη, ποὺ ἔπληξε τὴν ἐποχή μας μὲ τὴν ταχύτητά της καὶ μὲ τὴ σαρωτική της ἐπίδραση στὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τῶν λαῶν. Ἔνιωσα ὁρμέμφυτα ὅτι ἡ ψυχή μου ἀναπαύεται σὲ τέτοια μοτίβα ζωῆς.»
- Στὸ πρῶτο παραμύθι ἔχουμε τὴν αἴσθηση ὅτι τᾶ Χριστούγεννα φέρνουν συμφιλίωση σὲ ὅλους μετὰ ἀπὸ μιὰ νύχτα μὲ ἐντάσεις καὶ περιπέτειες. Πιστεύετε ὅτι τὸ σημερινὸ παιδί, ποὺ ζεῖ σὲ συγκρουσιακὲς καταστάσεις, οἰκογενειακές, πολιτικές, ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τέτοιες ἱστορίες ;
« Θὰ προσέξατε ὅτι σὲ πάρα πολὺ μεγάλο βαθμὸ τὰ παιδιὰ τὰ σημερινὰ ἔχουν πάθει μιὰ βαριὰ κατάθλιψη ἀπὸ τὴν μεγάλη αὐτὴ ἔκταση τοῦ μοντέρνου πνεύματος. Οὐσιαστικὰ δὲν εἶναι χαρούμενα. Ἐγὼ τὰ συγκρίνω μὲ τὰ παιδιά τῆς ἐποχῆς μου, ποὺ ζήσαμε κι ἐμεῖς φοβερὲς καταστάσεις, πολέμους καὶ κατοχές, ὅμως τὰ παιδιὰ τότε ἦταν χαρούμενα, μποροῦσαν νὰ παίξουν, εἶχαν ἕνα ὑπόβαθρο ἀθῳότητος.
Τώρα τὰ σημερινὰ παιδιὰ ἀρρωσταίνουν καὶ ἡ ἀρρώστια ποὺ ἔχουν ὀφείλεται στὸ ὅτι δὲν μπορεῖ φυσιολογικὰ νὰ ζήσει μιὰ παιδικὴ ψυχή, οὔτε τῶν μεγαλυτέρων ἀκόμα, μακριὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴν παραδοσιακὴ ἀθῳότητα, ποὺ ζούσαμε ἐκεῖνο τὸν καιρό. Βέβαια βοηθοῦσε καὶ τὸ παραδοσιακὸ περιβάλλον καὶ τὸ ὅτι δὲν εἴχαμε τοὺς μεγάλους πειρασμοὺς ποὺ ἔχουμε σήμερα, νὰ σηκώσουμε πάνω στοὺς ὥμους μας ἕναν τεράστιον βαρύτατον ἐπιστημονικό, τεχνικὸ πολιτισμό.
Παρ΄ὅλ’αὐτὰ ζούσαμε μὲ μιὰ βάση πνευματικῆς χαρᾶς καὶ μὲ μιὰ ὀργάνωση ὄλης τῆς κοινωνικῆς μας ζωῆς γύρω ἀπὸ τὴ θρησκεία μας. Πιστεύω ὅτι ἐκεῖ ὀφείλεται ὅτι ἀρρώστησαν οἱ ἄνθρωποι σήμερα, ἐπειδὴ ἔχασαν αὐτὸ τὸ χρῶμα, ἔχασαν αὐτὴ τὴ βάση, αὐτὸ τὸ κέντρο, ποὺ μπορεῖ νὰ μὴν τὸ φτάνουμε σήμερα καὶ γι’αὐτὸ ἀρρωσταίνουμε ἄλλωστε.
Μπορεῖ νὰ θεωρεῖται μιὰ οὐτοπία πιὰ αὐτὸ τὸ περιβάλλον, ὅμως ἐκεῖ ἀναπαύεται ἡ ψυχὴ τῶν ἀνθρώπων, γι’αὐτὸ κι ἐκεῖ ἀναζητῶ κι ἐγὼ τὰ σενάρια τῶν παραμυθιῶν μου.»
- Τί θὰ ὠθοῦσε πιστεύετε ἕναν γονιὸ σήμερα νὰ προσφέρει αὐτὸ τὸ βιβλίο στὰ παιδιά του καὶ ποιά περιμένετε νὰ εἶναι ἡ ἀντίδρασή τους ;
« Ἕνας γονιὸς σήμερα μπορεῖ νὰ προσφέρει αὐτὰ τὰ παραμύθια στὰ παιδιά του σὰν ἕνα εἶδος ἀπολογίας καὶ μετάνοιας, σὰν νὰ λέει, παιδί μου κοίταξε ποιό εἶναι στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς μας, ἀκόμα κι ἐμᾶς τῶν γονιῶν, τὸ χαμένο ὄνειρο καὶ μπορεῖ νὰ μὴν εἴμαστε σὲ θέση νὰ τὸ πραγματοποιήσουμε ἢ νὰ τὸ ἔχουμε πληγώσει βάναυσα πλὴν ὅμως δὲν παύει νὰ ὑπάρχει μέσα μας. Οὐσιαστικὰ ὑπάρχει μία, θὰ λέγαμε, οὐτοπική αἰσιοδοξία μέσα σὲ αὐτὸ τὸ κλῖμα τῶν παραμυθιῶν μου.
Τὰ πιὸ πολλὰ παιδιὰ θὰ ἀντιδροῦσαν θετικά. Πρέπει νὰ ἦταν πολὺ περήφανα ἢ ξεσκολισμένα, γιὰ νὰ ἀντιδράσουν καὶ νὰ ποῦνε αὐτὰ εἶναι μελό, τί μᾶς τὰ δίνετε ! Ἀλλὰ ἐπειδὴ τὰ παιδιὰ εἶναι πιὸ κοντὰ στὴν ἀθῳότητα θὰ τὰ καταλάβουν καλύτερα, θὰ εἶναι σὰν μία ξεκούραση ψυχῆς αὐτὰ τὰ παραμύθια καὶ τὰ ἄλλα ποὺ ἔχω γράψει. »
- Κύριε Γανωτή, εἶναι ἀλήθεια ὅτι στὶς μέρες μας θὰ περίμενε κανεὶς γιὰ τὰ παιδιά τὰ παραμύθια νὰ εἶναι ἄκρως διασκεδαστικά, μὲ περιπέτειες, δράση σύγχρονης πραγματικότητας κι ἄλλα στοιχεῖα ἔντονου ἐντυπωσιασμοῦ, προκειμένου νὰ ἀνταγωνιστοῦν τὸν κινηματογράφο καὶ τὴν τηλεόραση..
« Πρῶτα πρῶτα, ὁ κινηματογράφος καὶ ἡ τηλεόραση μπορεῖ νὰ εἶναι τεχνικῶς χρήσιμα ὄργανα πλὴν ὅμως εἶναι αὐτὰ ποὺ ἔφθειραν τὴν ἀθῳότητα μικρῶν καὶ μεγάλων. Τὰ σημερινὰ παιδιὰ λέτε ὅτι προτιμοῦν ἱστορίες μὲ δράση καὶ ἐπιστημονικὴ φαντασία.. αὐτὰ δὲν τὰ παράγει ἡ παιδικὴ ψυχή, τῆς τὰ ἐπιβάλλαμε.
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τὸ παιδὶ περνάει πολλὲς ὦρες χαζεύοντας, ὀνειρευόμενο, παρατηρῶντας τὸν κόσμο γύρω του. Θυμᾶμαι ἐμεῖς μικροὶ παρατηρούσαμε τὰ δάση, τὴν θάλασσα καὶ παίζαμε μέσα σε αὐτά.
Τὸ παιχνίδι ὅσο κι ἂν ἔχει κίνηση εἶναι μία στάση, γιατὶ δὲν ἔχει ἐξέλιξη πρὸς μία νέα κατάσταση. Τὰ παραμύθια αὐτὰ ποὺ γράφω ἐγὼ εἶναι τέτοια, γιὰ νὰ παίζει ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου μέσα σὲ κινήσεις ποὺ εἶναι ὄμορφες καὶ δὲν θέλει ὁ ἄνθρωπος νὰ τὶς παρατήσει καὶ νὰ ζητήσει μιὰ ἄλλη κατάσταση.
Πρόκειται γιὰ ἀνάπαυση ἢ αὐτὸ ποὺ λέει ἡ ἐκκλησία μας, ἡ κατάπαυση.»
- Ποιό ὕφος θὰ ἔχουν τὰ ἑπόμενά σας παραμύθια ;
« Τὸ ὔφος θὰ εἶναι τὸ ἴδιο. Ἴσως νὰ εἶναι πιὸ δραματικὰ, κάνω τέτοιες ἀπόπειρες τώρα καὶ θὰ ἀποτελοῦν ἔκπληξη ὄχι γιὰ τὸ ὑψηλὸ τους ἐπίπεδο λογοτεχνικῆς ἰκανότητας, ἀλλὰ γιὰ τὴν ἐπιλογή τους.
Πιστεύω ὅτι, ἐὰν δὲν φτάσει ὁ ἄνθρωπος ὁ σημερινὸς νὰ ξαναγυρίσει μὲ συνειδητοποίηση σὲ αὐτὴ τὴν κατάσταση τὴν πνευματική, θὰ ζημιωθεῖ πολὺ ψυχολογικά.
Προσπαθῶ νὰ δείξω με τὰ παραμύθια μου ὅτι μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νὰ ζήσει καὶ στὴ σύγχρονη ἐποχὴ μὲ ὅλες τὶς τεχνικὲς ἐπιστημονικές, πολιτικές, οἰκονομικὲς καταστάσεις κι ὅμως νὰ διατηρεῖ τὸ ἦθος αὐτῶν τῶν παραμυθιῶν, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ μιὰ βάση τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, ὥστε νὰ μπορεῖ να παλέψει μὲ ὅλες τὶς ἐξελίξεις ποὺ παρουσιάζονται στὶς μέρες μας ἰδιαίτερα.»